Roßdorf onder de rook Frankfurt, een slaperig dorpje van 12.000 inwoners waar je een speld kunt horen vallen. Dit is ook de plek waar Klaus Teuber, de 65-jarige bedenker van het populaire gezelschapsspel Kolonisten van Catan woont en werkt in een rijtjeshuis.
Het spel is in meer dan 27 miljoen exemplaren verkocht en in 39 talen vertaald. En zeg nu zelf, in welk gezin zijn er geen grondstoffen verhandeld op het hexagonale bord om nederzettingen, straten en steden te bouwen?
Teuber, die al dertig jaar spellen ontwikkelt, vertelt hoe hij soms door bekende Duitsers wordt aangeklampt. Of door fans die op een gamebeurs in Essen om een handtekening vragen. Dat vervult hem met trots, maar ook schaamte. Teuber zegt: “De roem vind ik een beetje ongemakkelijk. Ik wil gewoon spellen ontwikkelen.”
Voor het gesprek met Business Insider Deutschland zit Teuber met zijn zoon Benjamin aan tafel. Ze testen momenteel een nieuw spel. Benjamin was eerder bedrijfsadviseur en woonde in Argentinië, Engeland, Spanje en Japan.
Inmiddels werkt Benjamin fulltime met zijn vader en zijn broer Guido in het bedrijf Catan GmbH en ontwikkelt Benjamin ook zelf nieuwe spellen. Vader Klaus Teuber: “We zijn nu een prototype van een middeleeuws spel aan het ontwikkelen met een licht satirische inslag.”
Teuber maakt in zijn spellen altijd gebruik van historische feiten. Wat geen toeval is, want op school waren geschiedenis en aardrijkskunde zijn favoriete vakken.
Klaus werd werd opgeleid als orthodontist en hij werkte aanvankelijk ook in de praktijk van zijn vader. In 1988 kwam hij op het idee voor een eerste spel met de naam Barbarossa, waarbij spelers elkaars raadsels moeten achterhalen. Zijn achtergrond als tandtechnicus hielp bij het ontwerpen en modelleren van de spellen.
Eenzaam eiland
Teuber geloofde zo in zijn eerste spel dat hij er bijna al zijn geld in stak en het zelf ook wilde produceren. Een kennis adviseerde om de samenwerking te zoeken met een kleine uitgeverij.
Teuber blikt terug: "Als ik het zélf had gedaan, was het misschien een flop geworden. Dan was ik failliet gegaan, had ik het plezier in het bedenken van spellen verloren en had Catan niet bestaan." Dat pakte gelukkig anders uit, want Barbarossa werd uitgeroepen tot 'Spel van het Jaar'.
Vader en zoon laten met trots de foto zien die de hele familie toont met de testversie van Kolonisten van Catan uit het midden jaren negentig. "Gewoonlijk komen de kinderen naar hun ouders en vragen ze of ze met hen mee mogen spelen. Bij ons thuis was het precies andersom", zegt zoon Benjamin Teuber.
Klaus Teuber had in het begin een eenzaam eiland in gedachten. En Vikingen die het eiland zonder gevechten zouden koloniseren. Teuber: "Ik zag Catan als een groot eiland op de Azoren, al was ik nog nooit op de Azoren geweest."
De strategie van Catan - bouwen en uitwisselen - kwam later. Teuber: "Het was aanvankelijk niet de bedoeling om een strategiespel te maken, het overkwam me eigenlijk."
Verkoophit
De eerste versie was een spel dat tien uur duurde, volgens Teuber veel te lang. Hij besloot het spel radicaal te veranderen, met als resultaat wat later een "typisch Duitse bordspel" werd genoemd: een constructief spel dat minder dan één uur duurt, waarbij geen oorlog gevoerd wordt en waarbij de uitkomst van het spel lang openblijft.
Dat Kolonisten van Catan één van de meest succesvolle Duitse spellen aller tijden zou worden, was niet meteen duidelijk. Teuber ging langs diverse uitgeverijen, totdat de relatief kleine Kosmos-uitgeverij uit Stuttgart ermee instemde het spel te verkopen.
In 1995 bleek het spel direct een verkoophit en werd het uitgeroepen tot 'Spel van het Jaar'. Toen in 1996 de verkoop keihard doorging, wist Teuber dat hij een 'instant hit' had gecreëerd. Hij hing zijn tandartskleren aan de wilgen en stortte zich volledig op het ontwikkelen van nieuwe spellen.
Teuber doet nuchter zijn verhaal, zittend in zijn kantoor aan huis. In zijn boekenkast staan ontelbare versies en vertalingen van Kolonisten van Catan. Nu werkt hij aan een nieuwe Game of Thrones-variant.
Als er maar geschiedenis inzit
Teuber wil dat alle feiten in zijn spellen historisch en geografisch nauwkeurig kloppen, en volgens bepaalde ethische normen worden gespeeld. Teuber: "Dat betekent dat er geen oorlog wordt gevoerd, en dat saamhorigheid en samenwerking centraal staan. En ongeacht of je wint of verliest, op het einde kun je trots zijn dat je een klein imperium hebt opgebouwd."
Vandaar dat Teuber een variant op de populaire filmreeks Star Wars, een potentieel zeer lucratieve deal, heeft afgewezen. In de Game of Thrones-versie kunnen spelers elkaar wél beconcurreren, net als bij Kolonisten, maar ze moeten samenwerken om zich te verdedigen tegen dreiging uit het Noorden. "Ik denk dat dat de reden is waarom vrouwen Catan graag spelen. Het is niet zo agressief", zegt hij. "Creatie en niet vernietiging staat centraal."
Van cult tot hype in de VS
Het duurde even voordat Kolonisten buiten Duitsland een succes werd. In de VS had het spel een cultstatus. Amerikanen speelden liever Monopoly en Risk. Kolonisten brak met die 'agressieve' speltraditie.
Het spel heeft de weg geplaveid voor andere Europese spellen die rustiger, korter en constructiever zijn. Ook riepen media als de Wall Street Journal of Wired het spel uit als "Monopoly-killer". Zo is het spel via mond-tot-mondreclame uitgegroeid tot een regelrechte hit.
Het spel werd zelfs genoemd in een aflevering van de successerie The Big Bang Theory. "Ze vragen ons vaak hoe we dat marketingtechnisch hebben aangepakt, maar er was geen plan", zegt Benjamin Teuber.
Zijn vader denkt niet aan het marketingaspect. Hij beschouwt het eerder als een eer dat mensen zijn spel graag willen hebben. Klaus Teuber: "Ik ben blij dat het spel is uitgegroeid tot een cultureel product, zoals een boek, en dat mensen graag laten zien dat ze het spelen."
De Teuber-familie bouwt voort op het Catan-rijk. Er worden tal van nieuwe edities en uitbreidingen gepland. Klaus Teuber geeft steeds meer zeggenschap aan zijn zonen. Guido houdt zich primair bezig met de commerciële uitbouw van het imperium en Benjamin heeft het ontwikkelaarstalent van zijn vader geërfd.
Momenteel wordt er ook onderhandeld over een mogelijke film. Teuber: "Ja, dat klopt, maar dat avontuur gaat alleen door als er niet getornd wordt aan de geest van het spel en de onderlinge samenwerking er niet onder lijdt."
Voor Teuber is het spel zelf altijd belangrijker gebleven dan roem en geld.
